رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنعت چاپ، توافق‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را فرصتی برای دسترسی به بازارهای جدید و بزرگ برای فعالان صنعت چاپ کشور دانست.
به گزارش مات و براق و به نقل از سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): توافق‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) از ۲۵ اردیبهشت‌ماه جاری اجرایی می‌شود. این توافق‌نامه آغاز مرحله‌ای جدید در تعاملات اقتصادی کشور است. با توجه به ابعاد گسترده اقتصادی که چنین معاهداتی به همراه دارد، اعضای اصلی اتحادیه اقتصادی اوراسیا، روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان، قرقیزستان هستند و مولداوی، ازبکستان، کوبا، ایران نیز اعضای ناظر آن به شمار می‌آیند، همچنین کشورهای دارای قرارداد تجارت آزاد با اعضای اتحادیه شامل سنگاپور، ویتنام، صربستان و ایران هستند و حضور ایران در این اتحادیه می‌تواند فرصت‌های کاری ارزشمندی را برای فعالان چاپ کشور فراهم کند.
بابک عابدین، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنعت چاپ و بسته‌بندی تهران، درباره اهمیت و جایگاه این رویداد، می‌گوید: «فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران را آسیب‌شناسی کنیم، او در ادامه گفت‌وگو با ایبنا، به ظرفیت صنعت چاپ ایران برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی اشاره و تاکید کرد، در این مسیر به توانمندی‌های داخلی و برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری هوشمندانه نیاز داریم.»
فرصت توافق‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را برای صنعت چاپ ایران چطور ارزیابی می‌کنید؟
در این مرحله از تفاهم شکل‌گرفته، لازم است با دیدی راهبردی و نگاه به آینده، توجه ویژه‌ای به فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌رو داشته باشیم. باید با باور به توانمندی‌های داخلی، جسورانه اما با برنامه‌ریزی دقیق، به سمت دستیابی به بازارهای بالقوه حرکت کنیم و سهم خود را در این بازارها به دست آوریم؛ به همان اندازه که در پی بهره‌برداری از این فرصت‌ها هستیم، رقبا نیز چشم به بازار ۹۰ میلیون نفری ایران و سایر ظرفیت‌های منطقه‌ای دوخته‌اند، هر چند در این میان، فرصت و تهدیدهایی هم وجود دارد.
یکی از چالش‌های اصلی صادرات صنعت چاپ، بی‌ثباتی در زنجیره تأمین است، این چالش را چگونه باید برطرف کرد؟
امکان تأمین مواد اولیه و واسطه‌ای مورد نیاز در زنجیره تأمین صنایع چاپ و بسته‌بندی، به‌ویژه در مواردی که کشور در تأمین آن‌ها دارای مزیت نسبی نیست، یکی از مهم‌ترین مزایای این توافق است. برای مثال، در حوزه تولیدات سلولزی، تأمین چوب و پالپ در داخل کشور هم تهدیدی جدی برای محیط زیست به‌شمار می‌آید و هم به دلیل نیاز درخورتوجه به منابع آبی، خطراتی برای حیات مردم دارد. این امکان وجود دارد که این نیازها از کشورهای عضو اوراسیا به‌صورت پایدار و کم‌هزینه تأمین شوند. این موضوع به ایجاد ثبات در قیمت و عرضه زنجیره تأمین صنعت چاپ و بسته‌بندی کمک می‌کند و صنعت چاپ ایران را در بازار داخلی در برابر واردات، مقاوم‌تر و در بازارهای بین‌المللی رقابت‌پذیرتر خواهد کرد.
با توجه به کشورهای عضو اتحادیه، به نظر می‌رسد زمینه حضور در بازارهای جدید و بزرگتر برای صادرکنندگان ایرانی فراهم خواهد شد، برای بهره‌مندی از این فرصت چه راهبردی‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
با حذف تعرفه‌های گمرکی بر ۸۷ درصد از کالاهای مشمول، صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران می‌تواند به بازار کشورهای عضو EAEU، ازجمله روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس و قرقیزستان دسترسی پیدا کند. این کشورها بازارهای بزرگ و در حال رشد هستند که نیاز جدی به محصولات بسته‌بندی باکیفیت برای صنایع غذایی، دارویی و سایر کالاهای مصرفی دارند. باید هرچه سریع‌تر نسبت به ارزیابی و شناسایی نیاز این بازارها اقدام و سرمایه‌گذاری‌های جدید را در مسیر رفع تقاضای بالفعل این بازارها، هدفمند کنیم؛ البته در این زمینه کاهش هزینه‌های صادرات نیز خواهیم داشت؛ به واقع می‌توان گفت که حذف تعرفه‌ها و موانع غیرتعرفه‌ای برای واردات مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و خطوط تولید، منجر به کاهش هزینه‌های تولید و صادرات خواهد شد. این امر، نه‌تنها قیمت نهایی محصولات ایرانی در بازارهای اوراسیا و حتی فراتر از آن را رقابتی‌تر می‌سازد؛ بلکه با باز شدن مسیر ورود رقبای تولیدکننده مواد واسطه‌ای به کشور، موجب افزایش رقابت با تولیدکنندگان داخلی خواهد شد؛ که نتیجه آن توجه بیشتر تولیدکنندگان این محصولات به صنایع زیردستی و افزایش کمّی و کیفی تولیدات داخلی برای حفظ بازار داخلی و تطبیق آن با استانداردهای بین‌المللی است.
درباره ظرفیت‌های صنعتی و فنی توافق‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ایران بفرمایید.
توافق‌نامه تجارت آزاد، همکاری‌های فنی در زمینه‌هایی نظیر استانداردسازی، مقررات فنی و ارزیابی انطباق را شامل می‌شود. این همکاری‌ها می‌تواند به ارتقای کیفیت محصولات چاپ و بسته‌بندی ایران و تطبیق آن با استانداردهای جهانی منجر شود. با توجه به الزامات بسته‌بندی‌های سلامت‌محور و دوستدار محیط‌زیست در بازارهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، لازم است کل فرآیند زنجیره تولید منطبق با استانداردهای بین‌المللی بازطراحی و اجرا شود. از سوی دیگر بر این باورم که ایجاد فضای تجاری آزاد، زمینه مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فناوری‌های نوین در حوزه چاپ و بسته‌بندی فراهم می‌آورد؛ امری که به نوسازی، ارتقاء بهره‌وری و رشد پایدار این صنعت منجر خواهد شد؛ همچنین سرمایه‌گذاران ایرانی نیز می‌توانند با هدف بازارسازی و دسترسی مستقیم به بازارهای منطقه‌ای، در مناطق آزاد کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا سرمایه‌گذاری کرده و از مزایای متعددی مانند کاهش هزینه‌های تولید، سهولت در تأمین مواد اولیه، دسترسی به نیروی انسانی، بهره‌مندی از تسهیلات بانکی و زیرساخت‌های مناسب بهره‌مند شوند.
با توجه به توانمندی‌های موجود در حوزه‌های تولیدی و بازرگانی، باید با بهره‌گیری از مشاوران حرفه‌ای، مسیر همکاری‌های مشترک سرمایه‌گذاری و مذاکرات راهبردی دانش‌محور و بُرد-بُرد را با فعالان اقتصادی در داخل و بازار های اوراسیا هموار کنیم. بنابراین برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی می‌تواند ازجمله اقدامات سریع‌الاثر و مفید برای تحقق این هدف باشد.
اما به‌نظر می‌رسد در این میان با تهدید رقابت با تولیدکنندگان خارجی هم روبه‌رو هستیم، برای این موضوع چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
حذف تعرفه‌ها می‌تواند منجر به ورود محصولات ارزان‌قیمت چاپ و بسته‌بندی از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به بازار داخلی شود. بله، این امر، رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی دشوارتر خواهد کرد. از این‌رو، توجه ویژه به تاب‌آوری صنایع چاپ و بسته‌بندی و تأمین‌کنندگان مواد مصرفی داخلی ضروری است. باید در سریع‌ترین زمان ممکن، با برنامه‌ریزی دقیق، نسبت به استفاده حداکثری از مزایای این توافق برای کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت اقدام کرد؛ همچنین لازم است سازمان‌های دولتی، مجلس شورای اسلامی و نظام بانکی در این زمینه توجیه شوند و با مذاکرات جدی، پیگیر تأمین مطالبات فوری این صنعت برای بقا و رشد در شرایط جدید باشند؛ البته برای استفاده از فرصت‌های این توافق‌نامه، تولیدکنندگان ایرانی ناگزیرند محصولات خود را با استانداردها و الزامات فنی کشورهای عضو تطبیق دهند. این موضوع نیازمند سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی، نوسازی تجهیزات و بهبود زیرساخت‌های تولید و فضای کسب‌وکار خواهد بود.
در این مسیر با چالش‌های لجستیکی و زیرساختی هم مواجه خواهیم بود؟
صادرات مؤثر به کشورهای اوراسیا مستلزم وجود زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل و لجستیک است. نبود این زیرساخت‌ها می‌تواند بهره‌برداری کامل از فرصت‌های تجاری را با چالش مواجه کند؛ بنابراین لازم است تسهیل فرآیندهای اداری، ازجمله حذف مجوزهای غیرضروری، تسریع در ثبت سفارش و ساده‌سازی مقررات صادرات در اولویت قرار گیرد.
در این مسیر با نوسانات نرخ ارز، محدودیت‌های مالی و مشوق‌های مالیاتی هم روبه‌رو هستیم، حل این چالش‌ها و عبور از این موانع چگونه باید باشد؟
نوسانات نرخ ارز و مشکلات موجود در نظام بانکی، تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های واردات و صادرات داشته و می‌تواند سودآوری تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا را کاهش دهد. برای رقابت مؤثر در چارچوب تجارت آزاد، ثبات ارزی و دسترسی به خدمات بانکی عادلانه، شفاف و قابل پیش‌بینی، ضرورتی انکارناپذیر است. امیدوارم که مذاکرات جاری کشور با تدبیر و آینده‌نگری مسئولان، به‌ویژه در حوزه روابط بانکی بین‌المللی، مسیر دستیابی به استقلال اقتصادی و بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌های همکاری با اوراسیا و توافقات مشابه را هموار سازد.
از سوی دیگر، برای ترغیب حضور حداکثری بخش خصوصی و بهره‌گیری موثر از ظرفیت‌های واحدهای کوچک و متوسط، ضروری است که مشوق‌های اقتصادی و مالیاتی متناسب با الزامات تجارت جهانی در نظر گرفته شود. به‌عنوان نمونه، می‌توان به حذف مالیات بر ارزش افزوده در صادرات، ارائه ضمانت‌نامه‌های مالی برای تسهیل معاملات صادراتی، و استفاده از ظرفیت تشکل‌های تخصصی برای قیمت‌گذاری کارشناسی اقلام صادراتی اشاره کرد.
توافق‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا چگونه برای صنعت چاپ ایران، بیشترین بازدهی را خواهد داشت؟
این توافق‌نامه فرصت‌های قابل‌توجهی را برای صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران به ارمغان می‌آورد. اما بهره‌برداری مؤثر از این فرصت‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری هوشمندانه، ارتقاء کیفیت و تطبیق کامل با استانداردهای جهانی است. در عین حال، تهدیدات احتمالی آن باید با نگاه جامع و راهکارهای مشخص مدیریت شود. با ایجاد شبکه‌سازی و ارتباطات اقتصادی میان فعالان این حوزه و هم‌افزایی در تولیدات مشارکتی و جمعی، می‌توانیم از ظرفیت‌های بالقوه، بیشترین بهره را برای موفقیت جمعی ببریم. برای دستیابی به سهم بیشتر از بازارهای بالقوه و تبدیل آن‌ها به بازارهای بالفعل، باید به‌صورت اصولی، علمی، قراردادی و چندجانبه وارد عمل شویم. حتی اگر این همکاری‌ها در قالب تفاهم‌نامه‌ها یا قراردادهای کوتاه‌مدت محقق شود، در نهایت زمینه‌ساز موفقیت در کسب مناقصات و اجرای پروژه‌ها در بازارهای بین‌المللی خواهند بود.
برای مقابله با تهدیدهای توافق‌نامه و تبدیل آن‌ها به فرصت‌های سودآور و پایدار، صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران باید از چه مسیری حرکت کند؟
معتقدم، این موضوع به یک فرایند راهبردی چندلایه نیاز دارد؛ همچنین این صنعت باید تاب‌آوری خود را بیشتر کند. در این مسیر، پیشنهادهای راهبردی و عملیاتی مختلفی وجود دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم؛ در سطح سیاست‌گذاری (ملی و کلان) می‌توان گفت که ایجاد صندوق حمایت از صنایع صادرات‌محور مهم است، برای توسعه صادرات پایدار و حضور موفق تولیدکنندگان ایرانی در بازار کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، نیاز به یک سازوکار حمایتی هدفمند داریم که یکی از این اقدامات، تأسیس صندوق حمایت از صنایع صادرات‌محور است.
تدوین مشوق‌های صادراتی هدفمند نیز در این مسیر مهم است، برای تشویق به افزایش صادرات، صنعت چاپ و بسته‌بندی باید در ردیف اولویت‌های صادراتی قرار گیرد و مشوق‌هایی مانند تخصیص سریع ارز، اعمال تخفیف‌های مالیاتی بر درآمد برای واحدهایی که به میزان مشخصی از صادرات دست یافته‌اند، اعطای معافیت کامل یا تخفیف‌های ویژه مالیاتی برای درآمدهای حاصل از صادرات به کشورهای عضو EAEU و ارائه وام‌های ارزی با نرخ بهره ترجیحی برای توسعه زیرساخت‌های صادراتی، مانند به روزرسانی ماشین‌آلات و بهبود کیفیت بسته‌بندی. همچنین در برنامه‌های ملی مانند جوایز صادراتی، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، اعزام هیئت‌های تجاری و حمایت از بازاریابی بین‌المللی، صنعت چاپ و بسته‌بندی باید جایگاهی ویژه داشته باشد.
ایجاد پنجره واحد صادرات به اوراسیا نیز در نیل به این هدف موثر است؟
بله! ایجاد پنجره واحد صادرات به اوراسیا به‌منظور تسهیل و تسریع فرآیندهای صادراتی به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این پنجره واحد باید با هم‌افزایی میان سازمان‌های مختلف ازجمله گمرک، سازمان توسعه تجارت، سازمان ملی استاندارد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شود. این پنجره می‌تواند فرآیندهای صادراتی و صدور مجوزها را تسهیل و تسریع کند؛ همچنین واردات مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز برای افزایش تولید کالاهای صادرات محور ساده‌تر شود، کاهش بروکراسی اداری و افزایش شفافیت در فرآیندهای صادراتی را هم باید به مزیت‌های این موضوع اضافه کرد.
